Rol manager doorslaggevend bij duurzame inzetbaarheid 

Langdurig verzuim is een grote uitdaging op de huidige arbeidsmarkt. Dat voorkomen doe je het best door persoonlijke aandacht voor de medewerker te tonen. ‘Ontzien en ontwikkelen’, stelt hoogleraar Annet de Lange. Maar wat kun je hier als werkgever aan doen?

Uit onderzoek van HR Navigator onder ruim 250 grote werkgevers met meer dan 75 medewerkers in dienst blijkt dat vorig jaar ruim 5,1 procent van het personeel langer dan 6 weken thuiszat. En de verwachting is dat dit langdurige verzuim ook nog eens explosief zal toenemen. Groeiende verzuimpercentages werden ook gemeld via het CBS, al was er in 2023 ook juist weer een duidelijke kentering te zien. Een verband met de krappe arbeidsmarkt is dan al snel gelegd: in tijden dat werkgevers moeilijk aan personeel komen, is het verzuim immers vaak wat hoger.

Medewerkers die zich gemiddeld 1 op de ongeveer 20 dagen ziekmelden, kunnen  natuurlijk nog steeds zorgen voor een flink probleem. Wat kun je als werkgever hieraan doen? Er zijn door de jaren heen al heel veel interventies onderzocht en bekeken. Maar de belangrijkste stelregel lijkt toch nog altijd: voorkomen is beter dan genezen. Onder andere door persoonlijke aandacht voor de medewerker te tonen. ‘Ontzien en ontwikkelen’, noemt Annet de Lange, hoogleraar Succesvol ouder worden op het werk dat. Dat betekent dat je rekening houdt met de herstelbehoefte van mensen, en tegelijkertijd ook kijkt waar en hoe ze het best tot hun recht komen, zodat ze zo lang mogelijk aan de slag kunnen blijven. ‘Omdat we toch ook zien dat verzuim ontstaat bij een gebrek aan skills en fit.’

Eigen grenzen kennen

70% van de Nederlandse werknemers is van plan komend jaar meer aandacht te besteden aan hun mentale gezondheid en welzijn op het werk, blijkt uit onderzoek van online pensioenuitvoerder BeFrank. Zo’n 43% zegt bovendien zijn eigen grenzen te willen kennen en respecteren, bijvoorbeeld door eerder nee te zeggen bij overbelasting of extra werk. Daarnaast willen 4 op de 10 de tijd nemen voor zelfzorg, zoals lichaamsbeweging, gezonde voeding, voldoende slaap en ontspanningstechnieken.

Dat ouderen vaker verzuimen dan jongeren is volgens hoogleraar De Lange een hardnekkige mythe. Het aandeel ouderen dat verzuimt wegens ziekte is zelfs lager dan gemiddeld. Wel is het zo dat áls oudere werknemers verzuimen dit gemiddeld iets langer duurt dan voor jongere werknemers. Voor beide leeftijdsgroepen geldt dat de belangrijkste genoemde klachten bij langdurig ziekteverzuim psychisch zijn –: van burn-out tot overspannenheid. ‘Ouderen zijn dus zeker niet het probleem’, aldus De Lange. ‘Op basis van deze cijfers zou je ook kunnen stellen dat juist wat meer aandacht voor jongeren nodig is. Die ontbreekt toch vaak in organisaties.’

Datagedreven werken

De algehele trend is licht dalende, ziet de hoogleraar. Een positieve ontwikkeling als het gaat om verzuim. Bij ouderen nam de gemiddelde verzuimduur in één jaar af van 12,6 naar 11,6 dagen. ‘Maar er is geen reden om achterover te leunen’, voegt ze toe. Zo ziet ze over de hele linie het aantal mentale klachten nog wel toenemen. Ze pleit daarom voor ‘datagedreven werken’, zodat je in elk geval weet waar het verzuim zich voordoet, en op de juiste plekken kunt ingrijpen. ‘Het gaat er immers niet alleen om dat je wil dat mensen zo snel mogelijk weer aan het werk gaan, het gaat er vooral om dat je aandacht hebt voor de mensen die nog niet zijn uitgevallen.’

Ze denkt dan bijvoorbeeld aan regelmatig onderzoek doen naar tevredenheid van medewerkers, waarin je onder meer ook de herstelbehoefte van medewerkers uitvraagt, net als tevredenheid over het leiderschap. ‘Zo kun je meer evidence based te werk gaan. Daar moet je als organisatie ook niet te lichtzinnig over doen, vind ik. Bij voetbal zijn ze snel geneigd een coach van een slecht draaiend team af te halen. In organisaties zie ik dat toch minder snel gebeuren. Dan wachten ze daar juist vaak te lang mee.’

Preventieve gesprekken

Bij duurzame inzetbaarheid is het doel om mensen tot aan hun pensioen gezond, gemotiveerd en productief aan het werk houden. De Lange pleit in dit kader voor een ‘integrale preventieve aanpak’. Dus niet alleen een gratis sportschoolabonnement en een fruitschaal met dagelijks vers fruit, maar ook bijvoorbeeld: proactieve gesprekken met de arbodienst, en een aanbod van loopbaancoaches. ‘Daarvan zien we in de praktijk zeker voordelige effecten. Een preventief gesprek kan positief uitpakken, bijvoorbeeld met een vertrouwenspersoon. Daar ligt echt een taak voor HR, samen met de arbodienst en de leidinggevende. Uit een meta-analyse blijkt bijvoorbeeld ook dat loopbaancoaching duidelijk de kans op langer doorwerken versterkt.’

‘Ik geloof meer in een integrale aanpak van HR, de leidinggevende, de Arbo-medewerker en de werknemer samen. Tools, apps, en workshops alleen leiden zelden tot een duurzame verankering. Duurzame inzetbaarheid hangt samen met factoren op persoonsniveau, op het niveau van de werkprocessen, de organisatie en de bredere context. Al deze factoren in interactie met elkaar bepalen of een bepaalde werknemer in zijn werk en werksituatie en in zijn specifieke context, duurzaam inzetbaar is. Hier zijn duidelijk geen algemeen geldende maatregelen of interventies voor om aan te bevelen.’

Maatwerkoplossingen

Elke situatie is anders, en dus is maatwerk nodig, stelt ze. ‘Het beste advies dat ik kan geven is dus dat organisaties zelf – op eigen initiatief – een systematiek ontwikkelen of gebruiken om problemen en ontwikkelkansen en de daarbij behorende maatwerkoplossingen in kaart te brengen. Omdat we weten op welke niveaus de problematiek kan spelen, moeten we ook de oplossingen op al deze niveaus zoeken. Een gestructureerde dialoog tussen medewerker en leidinggevende lijkt hierbij essentieel. En bijvoorbeeld preventie ook bespreken in het overleg tussen bedrijfsarts, HR-professionals en afdelingsmanagers.’

Kun je daarmee mensen tot aan hun pensioen gezond, gelukkig en bekwaam aan het werk houden, en zelfs arbeidsongeschiktheid voorkomen? ‘Ja, op termijn wel, zo blijkt ook uit een rapport van de Gezondheidsraad’, zegt De Lange. ‘Het is eigenlijk heel simpel: gezond en duurzaam werk voorkomt uitval. Dus: bijsturen waar nodig, en een gezonde werkomgeving bieden met passend HR-en verzuimbeleid. Dan kun je de grootste problemen meestal echt wel voorkomen.’

Dit artikel verscheen 14 februari op MT/Sprout